Jak rozpoznać choroby i szkodniki na porzeczkach?
Choć porzeczki są roślinami mało wymagającymi pod względem stanowiska czy gleby, muszą być intensywnie chronione przed szkodnikami oraz czynnikami chorobotwórczymi. W przeciwnym wypadku może dojść nie tylko do zmniejszenia plonów; choroby mogą sprawić, że nie tylko owoce, ale i całe krzewy mogą ulec zupełnemu zniszczeniu. Aby zapobiegać takiej sytuacji, trzeba wiedzieć, jak wcześnie rozpoznać problem i jakie działania profilaktyczne można podjąć, by do niego nie dopuścić.
Skutki obecności szkodników lub rozwoju chorób nie zawsze są widoczne od razu. Osłabienie rozwoju pąków kwiatowych i duże uszkodzenia krzewów powstające podczas zimowania mogą być dostrzeżone dopiero w następnym sezonie.
Zmiany widoczne gołym okiem mogą obejmować między innymi:
- zniekształcenia pędów, kwiatostanów oraz owoców,
- mozaikę, tj. charakterystyczną deformację liści w postaci grudkowatych, często przebarwionych plam,
- więdnięcie liści, obumieranie pędów,
- plamy oraz ubytki na liściach.
Stosunkowo szybko można zazwyczaj zauważyć obecność szkodników. Podziurawione liście, ślady wyglądające jak małe korytarzyki czy delikatne pajęczynki są dość charakterystyczne i łatwe do zaobserwowania, co pozwala na szybkie podjęcie niezbędnych działań.
Najczęstsze choroby porzeczki
Zamieranie pędów porzeczki
To choroba grzybowa, która z początku atakuje wierzchołki pędów, hamując rozwój rośliny, w tym liści oraz kwiatostanów. Z tego powodu jest przyczyną ogromnych strat. W miarę rozwoju choroby liście żółkną i opadają, a z czasem cała roślina zamiera. Jej rozprzestrzenianie można zahamować poprzez radykalne cięcie krzewu, a także zastosowanie SUBSTRAL Syllit Środek Grzybobójczy Kędzierzawość.
Szara pleśń
Wywołujący ją grzyb atakuje wiele roślin, w tym drzewa i krzewy owocowe. W jej przebiegu zauważalna jest obecność szarawego nalotu przypominającego zabrudzenie mąką, który szybko się rozprzestrzenia. Aby uratować uprawę, niezbędne jest szybkie usunięcie chorych części krzewu oraz kuracja specjalistycznymi fungicydami, np. SUBSTRAL Saprol Środek Grzybobójczy Spray.
Biała plamistość liści
Objawy również widoczne są przede wszystkim na liściach. Mają one postać białych plam o brązowych lub rdzawych brzegach. Zarodniki grzyba mogą zimować w opadłych jesienią liściach i atakować również w następnym sezonie.
Amerykański i europejski mączniak agrestu
Atakuje przede wszystkim wiosną. Objawy mogą być widoczne już w kwietniu w przypadku mączniaka amerykańskiego oraz w maju, gdy mamy do czynienia z odmianą europejską. Na liściach, pędach i kwiatostanach pojawia się nalot - z początku biały, później brązowieje. Owoce chorych roślin są drobne oraz niezbyt smaczne. Do zwalczania można użyć SUBSTRAL Proplant Środek Grzybobójczy Fytoftoroza.
Łyżeczkowatość liści porzeczki czerwonej
Choroba wywołana przez wirus pierścieniowej plamistości maliny. Powoduje on powstawanie żółtych, chlorotycznych przebarwień na liściach, które z czasem deformują się i przyjmują charakterystyczny, łyżeczkowaty kształt. Zauważalna jest także mozaika.
Antraknoza liści porzeczek (opadzina)
Pojawia się najczęściej po okresach obfitych opadów deszczu. W jej przebiegu widoczne są szybko rozprzestrzeniające się, brunatne plamy na liściach. Te z czasem obumierają i opadają.
Rewersja czarnej porzeczki (atawizm)
Wirus odpowiedzialny za rewersję przenoszony jest przez wielkopąkowca porzeczkowego. Zamiast typowego kształtu z pięcioma klapami, liście chorych krzewów mają tylko trzy klapy. Kwiaty rozwijające się na zainfekowanych roślinach mają czerwonawą barwę oraz bardzo długie słupki, co znacznie utrudnia zawiązywanie owoców. Choroba jest nieuleczalna - w przypadku jej wystąpienia konieczne jest wykarczowanie porażonych krzewów.
Rdza wejmutkowo-porzeczkowa
Dotyka najczęściej czarną porzeczkę oraz porzeczko-agrest. Przenosi się także na porzeczki z sosny wejmutki. Objawy pojawiają się najczęściej w czerwcu i mają postać żółtych przebarwień, które z czasem brązowieją. Na spodzie porażonych liści można zaobserwować obecność czarnych lub żółtobrązowych skupisk zarodników.
Szkodniki atakujące porzeczki
Przędziorek chmielowiec
Jeden z najpowszechniejszych szkodników, dobrze znany miłośnikom domowych roślin doniczkowych. Jego pojawieniu się sprzyja gorąca oraz sucha pogoda. To mały pajęczak (około 0,5 mm długości) o jasnobrunatnej lub czerwonawej barwie. Żeruje na liściach, wysysając z nich soki i prowadząc do ich stopniowego zasychania. Do charakterystycznych oznak jego obecności należą żółte przebarwienia, obecność małych, ciemnych kropek na spodniej części liści, a także małe, delikatne pajęczynki.
Wielkopąkowiec porzeczkowy (szpeciel porzeczkowiec)
Najgroźniejszy spośród szkodników atakujących porzeczki oraz agrest. Jest nosicielem wirusa rewersji; oprócz tego żeruje w rozwijających się pąkach. Wysysa z rośliny soki, a pąki ulegają nabrzmieniu oraz deformacji. W rezultacie nie rozwijają się z nich kwiaty oraz liście, prowadząc do znacznego zmniejszenia plonów, a nawet obumierania krzewów.
Mszyce
Jej obecność widoczna jest przede wszystkim w okresie wiosennym, kiedy to intensywnie żeruje. Na liściach, na których żerują mszyce, można zauważyć obecność czerwonawych, wypukłych plam. Mogą one także ulegać deformacji; jeśli mszyc jest dużo, różne organy rośliny bywają pokryte lśniącą spadzią.
Przeziernik porzeczkowiec
Motyl, którego dorosła forma wyróżnia się częściowo przezroczystymi skrzydłami oraz ciałem w czarno-żółte pasy. Gąsienice żerują najczęściej na jednorocznych pędach, żywiąc się ich wnętrzem. W rezultacie więdną one, zasychają oraz stają się podatne na uszkodzenia. W rezultacie plony ulegają znacznemu zmniejszeniu, a owoce są drobniejsze niż zazwyczaj.
Krzywik porzeczkowiaczek
Niewielki motyl o brązowych skrzydłach z żółto-białymi plamami. Żółto-pomarańczowe gąsienice żerują w rozwijających się pąkach, niszcząc je w bardzo szybkim tempie. Rozwijają się z jaj składanych przez samice do wnętrza owoców porzeczki; te krótko po wykluciu je opuszczają, by zimować w korze drzew. Objawem ich obecności są uszkodzenia wnętrza owoców oraz miotlastość gałęzi spowodowana wybijaniem bocznych pędów.
Zwójka różoweczka
Motyl, którego skrzydła mogą mieć odcień od jasnego brązu do brązowo-purpurowego, pokrytego ciemnym rysunkiem. Gąsienice z początku są żółtozielone, z czasem ciemnieją i zielenieją. Wylęgają się na przełomie kwietnia i maja i żerują do czerwca, głównie na młodych liściach, wygryzając w nich dziury i szkieletując. Czasem uszkadzają kwiaty oraz zawiązki owoców.
Pryszczarek porzeczkowiak kwiatowy
Drobna (do 2 mm), żółto-pomarańczowa muchówka, podobna do małego komara. Różowawe larwy żerują na pąkach kwiatowych i zauważalne są przed oraz w trakcie kwitnienia. Uszkodzone pąki są znacznie powiększone i nie rozwijają się. Obecność larw pryszczarka zmniejsza plon o kilka do kilkunastu procent.
Ochrona roślin porzeczki przed chorobami i szkodnikami
Wiele spośród wymienionych wyżej problemów jest bardzo trudnych do zwalczenia, nawet za pomocą nowoczesnych preparatów chemicznych, np. SUBSTRAL Mospilan Środek Owadobójczy. Dlatego tak ważne są działania profilaktyczne, mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się patogenów oraz szkodników.
Oprócz będącego podstawą pielęgnacji nawadniania i odchwaszczania, krzewy warto ściółkować, na przykład słomą lub zrębkami drewnianymi. Należy przy tym bezwzględnie usuwać zalegające pod roślinami liście oraz usunięte części roślin - mogą w nich bowiem zimować zarodniki chorobotwórczych grzybów.
Przycinanie pędów - nie tylko porażonych, ale i zdrowych - należy wykonywać czystymi, odkażonymi po pracy z danym krzewem narzędziami. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko zakażenia miejsc cięcia, jak również przeniesienia patogenów z rośliny na roślinę.
Kluczowe jest też zadbanie o odpowiednie warunki dla rozwoju roślin. Porzeczka wymaga słonecznego, ale osłoniętego od silnych wiatrów stanowiska, lekkiego podłoża o obojętnym lub lekko kwaśnym odczynie oraz regularnego podlewania. Gleba powinna być także bogata w składniki odżywcze. To zapewni roślinie zdrowy wzrost i większą odporność na choroby, a także bardziej obfity plon o lepszych walorach smakowych.
Najczęściej zadawane pytania na temat chorób i szkodników porzeczki
Co atakuje porzeczki?
Do najczęstszych szkodników porzeczek należą: przędziorek chmielowiec, mszyce, różnego rodzaju motyle i ich gąsienice.
Czym pryskać porzeczki na wiosnę?
Preparaty olejowe są najlepsze, gdyż nie ingerują zbytnio w rozwój młodych krzewów.
Dlaczego liście porzeczki robią się czerwone?
To objaw ataku mszycy porzeczkowo-czyściecowej (Cryptomyzus ribis), która uaktywnia się wiosną.
Dlaczego usycha porzeczka?
To powszechny objaw rozwoju choroby - liście żółkną i opadają, a z czasem cała roślina zamiera.
Dlaczego opadają porzeczki?
Powodem może być susza, atak choroby lub szkodników, a także nieodpowiednia pielęgnacja (np. brak nawożenia).
Dlaczego żółkną liście porzeczek?
To jeden z podstawowych objawów wielu chorób lub ataku szkodników.
Jak zwalczyć mszyce na porzeczkach?
Mszyce można zwalczyć środkami naturalnymi, jednym z popularniejszych jest oprysk z octu. Niektórzy sadzą rośliny, których mszyce nie lubią, np. czosnek.
