Poskrzypka liliowa – jak z nią walczyć?

Czym jest poskrzypka liliowa?

Poskrzypka liliowa (łac. Lilioceris lilii), czyli chrząszcz z rodziny stonkowatych wygląda atrakcyjnie, jednak to tylko pozory. Ten szkodnik potrafi skutecznie zniszczyć hodowlę lilii, szachownicy czy konwalii majowej. Chrząszcz bytuje okazjonalnie i na innych roślinach, jednak tylko na liliach i szachownicy składa jaja. Tylko na tych roślinach dojrzewają też larwy. Poskrzypka to gatunek rozpowszechniony w całej Europie, obecny też na północy Afryki i w Azji Północnej.



Chrząszcza można spotkać w Polsce od kwietnia do czerwca, choć może pojawić się już w marcu. Zdarza się, że drugie pokolenie tego szkodnika rozwija się jeszcze w październiku.



Dorosłe osobniki poskrzypki liliowej zimują w glebie, liściach oraz na zacienionych stanowiskach. Mogą bytować wszędzie, niezależnie od tego, czy w pobliżu znajdują się lilie lub szachownica. Chrząszcz wychodzi z ziemi, kiedy robi się słonecznie, najczęściej na początku kwietnia. Wtedy to szuka dla siebie jak najkorzystniejszego miejsca w listowiu. Dorosła samiczka poskrzypki w okresie od kwietnia do połowy lata składa na spodniej stronie liści jaja. Przyczepione mocno do blaszki rozwijają się do postaci larwy. Larwy okrywają się czarnym ochronnym śluzem (dokładnie swoimi odchodami) i stale podżerają roślinę. Kiedy mają się przepoczwarzyć, wędrują do gleby. W połowie lata pojawiają się nowe dorosłe osobniki. Jednak w tym samym roku nie wyrządzą już szkód – nowe pokolenie złoży jaja dopiero w kolejnym wiosenno-letnim sezonie.



Kiedy poskrzypka liliowa czuje zagrożenie, wydobywa z siebie charakterystyczny piszczący dźwięk. Wytwarza go, pocierając odwłokiem o pokrywy.

Jak rozpoznać poskrzypkę liliową?

Rozpoznanie chrząszcza poskrzypka nie należy do trudnych zadań. Szkodnik charakteryzuje się żywą czerwoną barwą, dzięki której łatwo wypatrzyć go wśród listowia. Dorosłe osobniki poskrzypki liliowej mierzą ok. 8 mm. Ich ciała pokryte są czerwonym pancerzem, a głowa i odnóża są czarne.



Rozpoznanie jaj poskrzypka również nie nastręcza problemów. Samica składa w rządku kilka pomarańczowoczerwonych jajeczek, które wyglądem przypominają mikroskopijną kiełbaskę. Jaja zaobserwujemy na spodniej stronie liści. Z jaj dojrzewają larwy – są długie i grube w kolorze czerwonobrązowym z czarną główką. Zazwyczaj pokrywa je mokry czarny śluz, który same produkują (są to po prostu ich odchody). Larwy ukryte w takiej osłonce szpecą rośliny. Oprócz tego stają się odporne na działanie środków chemicznych. Nieprzepoczwarzone bytują na spodniej stronie liścia, co skutkuje wysuszaniem jego powierzchni.



Co wskazuje na atak poskrzypki liliowej?

• na spodniej stronie liścia obserwujemy długie czerwone ścieżki – to jaja złożone przez samiczkę;
• na liściach widoczne są oślizgłe czarne narośla – to larwy przykryte czarnym śluzem;
• liście mają powygryzane okrągłe otwory – zaatakowały je dorosłe osobniki;
• pośród listowia zauważamy czerwonego owada.

Uszkodzenia wywołane przez poskrzypka liliowego

Młode larwy poskrzypka sprawiają, że na liściach pojawiają się białe lub brązowe plamy. Starsze osobniki zjadają całe liście, rozpoczynając od ich czubków, a kończąc na łodydze. Pożywiają się też płatkami, łodygą i pąkami kwiatowymi. Dorosła poskrzypka liliowa pozostawia okrągłe dziury w liściach, ale podobnie jak larwa żeruje też na płatkach i pąkach. Choć lilie i szachownica znoszą do pewnego stopnia uszkodzenia wyrządzane przez chrząszcza, nie poradzą sobie, jeśli poskrzypka przetrzebi całe listowie. Tak agresywny atak wpłynie na zdrowie cebulki, która w kolejnym roku może już nie zakwitnąć. Poskrzypka liliowa należy do szkodników bardzo żarłocznych, dlatego obecność tego chrząszcza może znacząco wpłynąć na całą naszą hodowlę.

Leczenie i zapobieganie poskrzypkowi liliowemu

Jeśli w ogrodzie hodujemy kilka krzaczków lilii i szachownicy, możemy je dokładnie lustrować i sprawdzać, czy nie zagnieździł się na nich poskrzypek liliowy. Dorosłe osobniki wypatrzymy od razu – ich charakterystyczna barwa przyciąga wzrok i wyróżnia się na tle zielonego listowia. Trudniej będzie z jajami i larwami. Choć i te po chwili bez problemu odnajdziemy na roślinie. Wystarczy, że uniesiemy liść i obejrzymy go od spodu. Jeśli zauważymy coś czerwonego lub brzydko wyglądającą czarną larwę, od razu ręcznie usuwamy szkodnika. Do zbierania larw przydadzą się rękawiczki – nieprzyjemnie zdejmuje się z kwiatka te oślizgłe pasożyty. Najskuteczniejszym sposobem pozbywania się poskrzypki liliowej jest wyłapywanie czerwonych i dorosłych już chrząszczy, zbieranie larw i usuwanie złożonych jaj. Łapanie dojrzałych osobników początkowo będzie sprawiało nam trudności, ale z czasem dojdziemy do wprawy. Złapane chrząszcze, podobnie jak larwy i jaja należy rozgnieść.



Poskrzypka liliowa – zwalczanie metodami ekologicznymi:

• wszędzie tam, gdzie to możliwe zostawiamy chrząszcza, nie próbując go wytępić (delikatnie nadgryzione liście nie stanowią jeszcze zagrożenia dla całej rośliny);
• kontrolujemy uprawę, sprawdzając, czy chrząszcz nie prowadzi agresywnej ekspansji;
• szkodnika zbieramy ręcznie;
• wprowadzamy do naszego ogrodu zwierzęta (ptaki, żaby, osy, drapieżne chrząszcze z rodziny biegaczowatych), które są naturalnymi wrogami poskrzypka. Zwierzęta te zjadają larwy, a czasami i dorosłe osobniki.

Zwalczanie poskrzypka metodami chemicznymi

• pestycydy działają najlepiej na formę larwalną, choć i ta skutecznie broni się przed opryskami, „zamykając się” w śluzowej osłonce. Dorosłe osobniki mogą przylatywać z pobliskich ogrodów, więc zastosowanie środków chemicznych nie daje gwarancji, że usuniemy plagę chrząszczy;
• na opryski niewrażliwe są jaja szkodnika, a larwy są trudne do pokonania – środki chemiczne stosujemy kilkukrotnie co 2 tygodnie, żeby pozbyć się wszystkich form poskrzypka;
• do walki z chrząszczem wybieramy insektycyd taki jak Karate Zeon o szybkim działaniu. Środek ma działanie kontaktowe;
• do oprysków najlepiej użyć preparatu Mospilan 20 SP lub Polysect 005 SL. Oprócz tego, że środki działają na powierzchni rośliny, przenikają też do jej wnętrza i krążą w roślinnych tkankach. Kiedy szkodnik pożywia się rośliną, wypija z niej również środek owadobójczy. Nawet jeśli substancja nie zabiła organizmu podczas oprysku, zrobi to, kiedy poskrzypka liliowa posili się rośliną.

Podczas stosowania preparatów chemicznych zwracamy szczególną uwagę na ich bezpieczeństwo dla pszczół i innych owadów zapylających. Kiedy lilie zakwitną, nie powinniśmy stosować na nich oprysku z insektycydów zagrażających pszczołom.

Jak chronić się przed poskrzypką liliową?

Poskrzypka liliowa w środowisku naturalnym praktycznie nie ma wrogów. Jej czerwona barwa odstrasza potencjalnych drapieżników. Jedynymi zwierzętami zagrażającymi temu chrząszczowi są ptaki. Larwy zjadane są przez żaby i drapieżne chrząszcze.



Jak chronić się przed poskrzypką liliową?

• regularnie lustrujemy rośliny, oglądając dokładnie spodnią część liści;
• wspieramy zasiedlanie się w ogrodzie naturalnych wrogów chrząszcza;
• stosujemy preparaty ochronne działające systemicznie, jeszcze zanim pojawią się jakiekolwiek szkodniki.