Czosnek ozdobny – odmiany, uprawa i pielęgnacja

Odmiany czosnku ozdobnego

Czosnek kojarzymy głównie z bulwą i ząbkami, które wykorzystujemy jako przyprawę w kuchni. Pod pojęciem czosnki (Allium) kryje się cała rodzina roślin, do której zalicza się ponad 700 gatunków. W tej grupie są chętnie uprawiane rośliny użytkowe (czosnek pospolity, por) a także odmiany dekoracyjne. 

Czosnek ozdobny to odmiana należąca do rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae), pochodząca z Azji. Niektóre z tych roślin są dzikie i spotykane głównie w lasach i na łąkach, a ich wysuszone kwiatostany pięknie wyglądają w kompozycjach kwiatowych. Oba rodzaje są wręcz uwielbiane przez motyle i pszczoły, a ci sojusznicy są niezbędni w ogrodzie, dlatego warto samodzielnie uprawiać czosnek ozdobny, w tym czosnek olbrzymi (Allium Giganteum) o pięknych, fioletowych kwiatostanach.
 
Czosnek ozdobny wyróżnia się imponującymi okrągłymi fioletowymi kwiatostanami, które wyglądają jak nabite na wysokie łodygi. Pojedyncze, wzniesione łodygi kwiatostanów osiągają od 50 cm do nawet 150 cm wysokości. Odmian czosnku ozdobnego jest więcej! Istnieją kwiaty białe, różowe, niebieskie, żółte, a nawet czosnki, które wyglądają jak eksplozja fajerwerków czy przypominają splątane dredy.
 
Dostępna jest cała gama odmian czosnku, czy roślin czosnkowatych, od dużych do małych, z okrągłymi lub egzotycznie wyglądającymi splątanymi główkami kwiatów. Oto najpopularniejsze odmiany czosnku ozdobnego:

• Czosnek okazały „Purple Sensation” – jedna z najpopularniejszych odmian czosnku z klasycznymi ciemnofioletowymi okrągłymi główkami kwiatowymi na długich, mocnych łodygach; osiąga około 1 m  wysokości.
• Czosnek olbrzymi „Globemaster” – wyróżnia się dużymi okrągłymi kwiatostanami o fioletowym kolorze, dochodzącymi do średnicy 15 cm, na mocnych łodygach o wysokości około 80 cm.
• Czosnek olbrzymi (Allium giganteum) – jak sama nazwa wskazuje, to prawdziwy olbrzym; ma gęste, okrągłe i fioletowe główki kwiatowe i dochodzi do 1,8 m wysokości.
• Czosnek turkiestański „Mount Everest” (Allium stipitatum) – ma białe okrągłe główki na mocnych łodygach o wysokości 1,2 m.
• Czosnek ozdobny „Silver Spring” – dochodzi do wysokości 75 cm i ma wypukłe główki kwiatowe wypełnione małymi białymi kwiatami, każdy z ciemnofioletowym środkiem.
• Czosnek „Millenium” – uzyskał tytuł „Rośliny wieloletniej roku 2018”, jest to kompaktowa odmiana, która nadaje się do doniczek ze względu na niską wysokość, dochodzącą do 35 cm; ma krótkie łodygi zakończone różowymi okrągłymi kwiatami.
• Czosnek białawy (Allium cristophii) – wyróżnia się ogromnymi, otwartymi kwiatostanami o średnicy do 20 cm; wygląda jak eksplozja małych fioletowych kwiatków z metalicznym połyskiem; wysokość rośliny 60 cm.
• Czosnek Szuberta (Allium schubertii) – tworzy efekt gwiazdy, przypominając fajerwerki lub tzw. zimne ognie; ma bardzo duże, otwarte główki o średnicy około 30 cm, z drobnymi różowatymi kwiatami na smukłych łodyżkach, wysokość około 50 cm.
• Czosnek ozdobny „Vineale Dready” – nietypowa roślina z główką zrobioną ze splątanych zielonych wąsów, które stopniowo stają się czerwone; wysokość 40 cm.
• Czosnek główkowaty (Allium sphaerocephalon) – to późno kwitnąca roślina, o długich łodygach z jajowatymi, bordowo-czerwonymi główkami kwiatów, wysokość 90 cm.
• Czosnek błękitny (Allium caeruleum) – ma jasnoniebieskie okrągłe kwiatostany na łodygach o długości 60 cm.

Czosnek ozdobny – uprawa

Aby ogród zamienił się w baśniową krainę, w której dominuje mnóstwo kolorów i fantazyjnych kwiatów, nie może w nim zabraknąć czosnku! Zachęcamy nie tylko do uprawy czosnku ozdobnego, ale też do zainteresowania się tematem czosnków ozdobnych, ponieważ te mogą przyjąć fantazyjne kształty i kolory!

Co jest potrzebne do uprawy czosnku ozdobnego? 

Uprawa czosnku jadalnego w ogrodzie warzywnym czy ziołowym chroni sąsiadujące z nim rośliny przed szkodnikami i wpływa korzystnie na ich wzrost. Ale j jeżeli chcemy, by nasze rabaty zamienić w miejsce pełne barw i kolorów – warto rozważyć czosnki ozdobne, zwłaszcza że ich uprawa nie jest skomplikowana. Do uprawy czosnku ozdobnego w ogrodzie lub w domu potrzebujemy:

• Wybrane odmiany czosnku, np. bulwiasty lub czosnek ozdobny.
• Odpowiednia gleba. Czosnek preferuje wilgotną, żyzną, przepuszczalną ziemię, najlepiej z neutralnym pH.
• Narzędzia takie jak łopatka, folia do mulczowania (zapobiegnie zachwaszczaniu uprawy warzyw) lub pazurki ogrodnicze do odchwaszczania kwiatów.
• Doniczki lub skrzynki, jeżeli chcemy uprawiać czosnek w domu.

Wybierając cebulki, zwróćmy uwagę, żeby cebulki były suche, ale nie zasuszone, bez żadnych plam i przebarwień. Łuska powinna być nieuszkodzona i jednolita.

Kiedy sadzić czosnek ozdobny?

Sadzenie czosnku ozdobnego najlepiej wykonywać w tym samym czasie co wiosennych kwitnących żonkili czy tulipanów – od połowy września do późnej jesieni, przed nastaniem mrozów. Warto jednak mieć na uwadze, iż jest to roślina azjatycka, zatem ma dość wysoką odporność na trudne pogodowe warunki.  Ząbki czosnku są odporne i poradzą sobie w mroźnych warunkach zimowych, pod warunkiem, że zostaną posadzone w dobrze przepuszczalnej, piaszczysto-gliniastej glebie.
Czosnek ozdobny kwitnie na wiosnę, od początku maja aż do końca sierpnia. Kwiaty czosnku ozdobnego lubią nasłonecznione stanowisko z wilgotną i chłodną pogodą. W takich warunkach mogą urosnąć nawet do 1,5 metra wysokości

Gdzie i jak sadzić czosnek ozdobny?

Większość gatunków z rodziny czosnkowatych najlepiej radzi sobie w pełnym słońcu i w dobrze przepuszczalnej glebie.
Gatunki wysokie czosnku ozdobnego sadzimy w osłoniętym miejscu, aby uchronić łodygi od silnego wiatru. W zacienionych ogrodach doskonale sprawdzi się czosnek złocisty zwany też południowym (Allium moly) o żółtych kwiatach, który preferuje popołudniowy cień, lub szczypiorek kwitnący na fioletowo (Allium schoenoprasum).
Wysokie kwiaty czosnku wyglądają bajecznie, kiedy sadzone są w rzędach w małej odległości od siebie. Odmiana czosnku główkowatego (Allium sphaerocephalon), która kwitnie późnym latem, dzięki swoim winno-czerwonym kwiatom wyróżnia się wśród traw na dzikich terenach.
Pamiętajmy, że czosnek ozdobny ma długie, wąskie liście, które obumierają wraz z pojawieniem się kwiatów. Cebulki kwiatów najlepiej posadzić przy niżej rosnących roślinach, aby ukryć zanikające liście.

Jak sadzić czosnek ozdobny krok po kroku

Należy unikać sadzenia cebulek czosnkowatych w zimnej i podmokłej glebie, ponieważ mogą zacząć gnić.

• Przekopujemy ziemię i usuwamy chwasty. Aby poprawić jakość gleby, dodajemy kompost. Unikamy obornika, ponieważ może wpłynąć na poziom kwasowości gleby. Cebulki czosnkowatych najlepiej sadzić w glebie o neutralnym pH.
• Wykopujemy otwór około czterokrotnie większy niż wysokość cebulki.
• Umieszczamy cebulkę w otworze korzeniami do dołu.
• Wypełniamy otwór ziemią i delikatnie ją dociskamy.

Można również zdecydować się na czosnek ozdobny w doniczce, która powinna być głęboka i mieć w dnie dziurki, aby woda podczas podlewania mogła swobodnie wypływać. 

• Napełniamy doniczkę ziemią, (możemy ją wzbogacić kompostem), pozostawiając około 1 cm od jej górnej obręczy.
• Umieszczamy w doniczce ząbki czosnku na głębokości około 3-5 cm, zaostrzonym końcem do góry. Jeżeli sadzimy więcej ząbków, zachowajmy odległość minimum 8 cm między nimi. 
• Następnie umieszczamy doniczkę w słonecznym miejscu – wystarczy parapet.

Jak pielęgnować czosnek ozdobny?

Czosnek jest rośliną niewymagającą, jeżeli chodzi o pielęgnację. Pamiętać jedynie trzeba, aby gleba nie była za wilgotna i nie narażać rośliny na stojącą wodę. Ponadto należy regularnie usuwać chwasty, używając specjalnych pazurków ogrodniczych, oraz zadbać o nawożenie co kilka tygodni.

Podstawowe zasady pielęgnacji czosnku:

• Czosnek zasadzony w ziemi zwykle wymaga podlewania.
• Rośliny sadzone w doniczkach wiosną wymagają regularnego podlewania. Upewnijmy się jednak, czy kompost nie nasiąka wodą, ponieważ może to spowodować gnicie cebul.
• Chronimy nasze rośliny! Wiosenne liście są narażone na atak ślimaków. Możemy je zabezpieczyć, rozrzucając pokruszone skorupki jaj wokół roślin lub owijając doniczkę miedzianą blachą. Sprawdzają się również tzw. piwna pułapka oraz dostępne w sklepach preparaty do zwalczania ślimaków.
• W okresie kwitnienia rozsypujemy uniwersalny nawóz, aby wspomóc rozwój i zapewnić dobre kwitnienie przez następny rok.
• Na bieżąco usuwamy obumarłe liście.
• Suszone kwiatostany wyglądają dobrze nawet po zakończeniu kwitnienia, więc nie ma potrzeby ich usuwania.
• Zimą przenosimy doniczki w osłonięte miejsce, które zapewni ochronę przed wiatrem i zimowym deszczem. Dobrze sprawdzi się tu szklarnia, ale można postawić doniczki pod ścianą domu czy balkonu.

Jak i kiedy zbierać czosnek ozdobny?

Wiele cebulek czosnku łatwo się rozmnaża, wytwarzając odrosty bez pomocy ogrodnika. Małe bulwy przybyszowe (zwane offsetami lub baby bulbs) pojawiają się na głównej główce i możemy je delikatnie oddzielić. Takie bulwy sadzimy w małych doniczkach albo bezpośrednio w ziemi. Minie jednak kilka lat, zanim będą wystarczająco dojrzałe, aby wytworzyć kwiaty.

Aby sprawdzić odrosty na cebulach, należy poczekać aż rośliny zakończą kwitnienie. Następnie ostrożnie podnosimy roślinę, korzystając z narzędzi ogrodowych, i sprawdzamy cebulki. Usuwamy wszelkie przesunięcia i ponownie wkładamy cebulki do ziemi.

Jeżeli chcemy rozmnożyć nasz czosnek ozdobny, warto wykopać jego cebule i sprawdzić jej stan. Jeżeli będzie zdrowa, tj. jędrna i dobrze nawodniona, wystarczy podzielić ją na mniejsze cząstki i zasadzić od razu na nowym stanowisku. Cząstki utworzą cebule za około rok lub dwa lata.

Czosnek ozdobny możemy uprawiać na jednym stanowisku przez kilka lat. Warto jednak go przesadzać lub rozmnożyć, ponieważ wraz z kolejnymi sezonami wzrasta ryzyko chorób grzybowych.

Możliwe problemy, szkodniki i choroby w uprawie czosnków ozdobnych

Tak jak każda domowa uprawa, tak i uprawa czosnku jest zagrożona ze strony różnych szkodników i chorób. Z reguły czosnkowate są odporne na choroby, chociaż zagrażają im choroby grzybowe, zwłaszcza w okresie ciepłej i wilgotnej pogody. Z reguły warto cyklicznie przesadzać nasze czosnki oraz pilnować jakości sadzonych cebul.

Choroby i szkodniki zagrażające uprawie czosnku ozdobnego

Dużymi problemami w uprawie czosnku są nicienie oraz muchówki, którym można jednak łatwo zapobiec utrzymując czystość w warzywniku, a także zasadzając np. aksamitki, które mają niezbyt przyjemny zapach, ale skutecznie odstraszają niepożądane owady. Ponadto młode liście czosnku są chętnie jedzone przez ślimaki.
 
Wśród częstych chorób czosnku wymienia się choroby grzybicze, tj. fuzaryjne gnicie piętki czosnku oraz różową zgniliznę korzeni. Obecnie nie istnieje na rynku preparat zwalczający te choroby, dlatego należy im zapobiegać, m.in. zachowując higienę uprawy, tj. odkażając narzędzia i pojemniki wykorzystywane przy uprawie, pielęgnacji i zbiorze czosnku, a także niszczenie resztek roślinnych pozostałych po zbiorze. Ich rozwojowi sprzyja zbyt wilgotne stanowisko uprawy, ciepłe lato lub uprawa na glebie skażonej patogenem.
 
Odmiany czosnku ozdobnego generalnie wykazują dużą odporność na szkodniki. W praktyce wszelkie problemy w ich uprawie wynikają z nieodpowiedniej pielęgnacji lub zbyt ciężkiego podłoża.