Aby nasze drzewa były zdrowe i obficie owocowały, musimy odpowiednio o nie zadbać. Jednym z najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych jest cięcie i formowanie gałęzi. Każde drzewko owocowe ma nieco inny termin i sposób cięcia, jednak ogólne zasady są podobne. Cięcie ma wiele zalet i pozytywnie wpływa na rozwój drzewa. Przeczytaj nasz krótki poradnik, aby dowiedzieć się, jak samodzielnie wykonać prawidłowe cięcie drzew owocowych.
Dlaczego przycinamy drzewka owocowe?
Cięcie drzew owocowych wpływa na wzrost i owocowanie drzewa. Umiejętne cięcie powoduje, że drzewko jest wzmocnione, dobrze się rozwija i ma uformowaną koronę. Przerzedzanie gałęzi i usuwanie starych, chorych lub zaatakowanych przez szkodniki pędów poprawia kondycje drzewa. Ułatwia także rozprowadzenie oprysków, daje przewiew powietrza oraz hamuje rozrost grzybów na gałęziach (usunięcie nadmiaru liści, które zatrzymują wilgoć w koronie powodującą rozmnażanie pleśni). Ponadto cięcie prześwietlające sprawia, że do owoców dociera więcej światła, co daje w rezultacie owoc o lepszej jakości (ma on więcej cukru, jest większy i dobrze wybarwiony). Jak widać cięcie ma wiele zalet, a tylko od nas zależy, czy zostanie ono prawidłowo wykonane.
Kiedy przycinać drzewa owocowe?
Drzewka owocowe przeważnie tniemy dwa razy do roku: wiosną i jesienią. Konkretne terminy i rodzaje cięcia zależą od gatunku drzewa i jego wieku oraz kondycji. Jeśli chcemy zacząć cięcie na przełomie zimy i wiosny, to należy wybrać te gatunki, które są odporne na mróz (wrażliwe drzewa i krzewy tniemy dopiero wiosną, gdy zrobi się cieplej i nie będzie już przymrozków). Cięcie zimowe pobudza drzewo do wypuszczania nowych pędów i liści.
Jako pierwsze przycina się jabłonie, gruszy i śliwy – można to już robić pod koniec zimy (druga połowa lutego) aż do marca. Cięcie jesienne można zacząć w sierpniu. Wiele osób zadaje sobie pytanie, kiedy ciąć brzoskwinie. Te drzewka jak i inne gatunki, np. czereśnie i wiśnie przycina się później (po zakończeniu zbiorów).
Najlepszą porą na cięcie jest bezchmurny i bezwietrzny dzień, gdy temperatura jest na plusie, a wilgotność powietrza jest niska. Takie warunki wpływają pozytywnie na gojenie się ran po cięciu.
Poniżej kalendarz przycinania drzewek owocowych. Dzięki niemu łatwo sprawdzisz terminy przycinania drzew owocowych.
| Styczeń | Luty | Marzec | Kwiecień | Maj | Czerwiec | Lipiec | Sierpień | Wrzesień | Październik | |
| Jabłoń | ||||||||||
| Grusza | ||||||||||
| Śliwa | ||||||||||
| Wiśnia | ||||||||||
| Czereśnia | ||||||||||
| Brzoskwinia | ||||||||||
| Morela |
Jak przycinać drzewa owocowe?
Istnieje kilka rodzajów cięć, np. cięcie pielęgnacyjne, formujące, odmładzające, sanitarne, prześwietlające, korygujące.
W przypadku drzewek owocowych możemy wskazać dwa najważniejsze:
- formujące (pierwsze 3 lata życia drzewka)
- prześwietlające (kolejne lata)
Cięcie formujące ma na celu uzyskanie pożądanego kształtu drzewa. Przeprowadza się je już w szkółkach na młodych drzewach (np. w doniczkach) i w pierwszych latach po posadzeniu. Podczas takiego cięcia usuwa się cienkie pędy i gałęzie, aby utrzymać wiodącego przewodnika (główną gałąź, pień). Likwiduje się gałęzie, które rosną pod kątem ostrym oraz miejsca, z których wyrasta kilka gałęzi na raz.
Z kolei cięcie prześwietlające polega na przerzedzeniu korony drzewa, aby ułatwić promieniom słonecznym dotarcie do wnętrza. Takie cięcie pomaga także w swobodnym przepływie powietrza wśród gałęzi. Zabieg ten czasami jest mylnie nazywany korygującym lub sanitarnym (są to inne rodzaje cięć). Podczas tego cięcia usuwa się gałęzie wrastające do środka korony drzewa lub krzyżujące się. Cięcie prześwietlające wykonuje się także u krzewów owocowych, tniemy m.in. porzeczki, agrest, winorośl, borówkę amerykańską.
Jeśli nie wiemy, jaki jest schemat cięcia czereśni lub innych drzewek owocowych, zapytajmy doświadczoną osobę ze szkółki, która udzieli nam wskazówek.
Jakie gałęzie należy przycinać?
Jeśli nasze drzewko ma tylko sam przewodnik (główny pień), to przycinamy je na wysokości około 70-90 cm. Dzięki temu w kolejnych sezonach uformuje się prawidłowo korona drzewa. W następnych latach wycinamy gałęzie i pędy poniżej korony, dzięki temu mamy w pełni uformowaną koronę składającą się z dwóch lub trzech pięter. Później wykonujemy już tylko cięcia prześwietlające.
Jeśli drzewko jest rozgałęzione, to tniemy wszystkie pędy boczne poniżej wysokości 50 cm, a przewodnik skracamy na wysokości 40 cm. Inne pędy skracamy o ⅓ ich długości.
Cięcie drzew po posadzeniu jest ważne, jeśli nasze drzewka są słabe lub mamy mniej żyzną glebę. Zabieg ten można dodatkowo rozszerzyć o odginanie pędów bocznych od przewodnika za pomocą specjalnych klipsów. Celem odginania jest stworzenie stabilnych konarów, które nie będą się łamać pod naporem owoców.
Jak prawidłowo przyciąć gałęzie drzewek owocowych?
Przy cięciu gałęzi i młodych pędów bardzo ważna jest technika – odpowiednia wysokość, kąt oraz kierunek cięcia sprawiają, że drzewko rośnie według naszych oczekiwań. Pędy tnie się skośne około 5 mm nad pąkiem (zwanym także oczkiem). Pamiętaj, aby kierunek cięcia był zgodny z rosnącym pąkiem, czyli najwyższy punkt znajduje się nad oczkiem oraz zwróć uwagę, aby pączek był po zewnętrznej stronie gałęzi.
Grubsze gałęzie tniemy w trzech etapach – najpierw podcinamy gałąź od góry, potem od dołu, a na końcu robimy tzw. cięcie docelowe, które powinno być zrobione tuż przy zgrubieniu gałęzi (tzw. obrączce, czyli miejscu, gdzie gałąź łączy się z pniem). Pamiętajmy, że obcinanie drzew owocowych to zajęcie wymagające precyzji i uwagi. Nie spieszmy się, gdyż pośpiech może wyrządzić krzywdę naszym drzewkom.
Jak zabezpieczyć drzewko po przycinaniu gałęzi?
Po cięciu drzewka miejsca, gdzie były pędy należy zabezpieczyć. Robi się to za pomocą maści ogrodniczej, czyli specjalnej substancji, którą pokrywa się rany powstałe po wycince. Maść ma w składzie kilka składników, najczęściej są to żywice pochodzenia naturalnego, wosk oraz środek grzybobójczy. Maść ma za zadanie ułatwić gojenie ran (przyspiesza zabliźnianie) oraz zapobiec chorobom. Maść ogrodniczą stosuje się od razu po cięciu i nakłada się ją równomiernie na ranę za pomocą pędzelka. Smaruje się także brzegi rany (około 1,5 cm). Niektórzy sadownicy robią sami maść – używają do tego farby emulsyjnej wymieszanej ze środkiem grzybobójczym w proporcjach 1 litr farby i 20 ml fungicydu. Pamiętaj, aby cięcie zawsze wykonać w dzień suchy i słoneczny – wtedy rany lepiej się goją, a ryzyko infekcji jest mniejsze.
Czym są "wilki" drzewek owocowych?
Po cięciu zimowym jabłoni i gruszy zdarza się, że wiosną wyrastają jednoroczne pędy na górze i w środku korony drzewa, obok miejsc po wyciętych gałęziach. Są to tzw. „wilki”, dość silne, rosnące pionowo pędy, które zacieniają dojrzewające owoce. Należy je wyciąć – najczęściej robi się to latem, przed zbiorem owoców. Co ważne, nie można usunąć wszystkich (trzeba zostawić około 10%), ponieważ z „wilków” wytworzą się krótkopędy, na których wyrosną pąki kwiatowe, a później owoce.
Jak przycinać młode drzewka owocowe?
Młode drzewka owocowe wymagają cięcia po posadzeniu. Wiele osób zastanawia się, kiedy przycinać jabłonie, czereśnie lub inne drzewka owocowe. Odpowiedź jest prosta. Jabłonie i grusze należy przycinać wiosną; śliwę, brzoskwinię, czereśnie i wiśnie przycina się dopiero po owocowaniu. Przewodnik, czyli główny pień tniemy przeważnie na wysokości 70-80 cm (jeśli nie ma pędów bocznych). Z kolei drzewka bardziej rozgałęzione przycinamy na wysokości 30-40 cm od najwyżej położonego pędu bocznego. Zwróćmy uwagę, czy nie ma pędów na przewodniku poniżej 50 cm. Jeśli są, to należy je także wyciąć. Ponadto usuwa się wszystkie pędy rosnące pod kątem ostrym. Starajmy się pozostawić tylko te pędy, które rosną w kierunku zbliżonym do kąta prostego.
Jak przycinać stare drzewa owocowe?
Stare drzewa owocowe spotykamy najczęściej w przydomowych sadach i na działkach. Niektórzy decydują się na usunięcie ich i zastąpienie młodymi drzewkami, inni zostawiają drzewa ze względu na owoce starej odmiany, która nie jest powszechnie dostępna w sprzedaży. Wprawdzie stare drzewa nie owocują one zbyt obficie, lecz są bardziej odporne na mróz i choroby. Jeśli chcemy te drzewa nieco odmłodzić, to można wykonać kilka cięć. Cięcie starych jabłoni to zadanie wymagające wiedzy i doświadczenia. Zbyt wysokie drzewa należy skrócić o 2-4 metry, ponieważ bardzo trudno jest zebrać owoce z wysoko położonych gałęzi, a niektóre konary po prostu usychają i mogą stanowić niebezpieczeństwo. Cięcie sanitarne to jest pierwszy zabieg, który należy wykonać przy starych drzewach – pomoże nam zidentyfikować gałęzie chore i uschnięte. Prześwietlenie korony pomoże także nieco zregenerować drzewo – wycinamy pędy rosnące do środka korony oraz krzyżujące się. Pamiętaj, aby nie wycinać więcej niż 30% pędów, bo może to osłabić drzewo.
Jakich narzędzi potrzebujemy do przycięcia drzewek owocowych?
Do cięcia drzewek potrzebujemy kilku narzędzi. Spory wybór na rynku pozwoli nam na zakup odpowiedniego sprzętu. Podstawowymi narzędziami są sekatory i piły. Tradycyjne sekatory sprawdzą się dobrze przy cięciu zielonych pędów, kwiatów, zdrewniałych pędów (o grubości do 1,5 cm). Można także kupić sekator dwuręczny, który ma przedłużone uchwyty i pomaga dosięgnąć grubsze gałęzie rosnące wyżej. Piła ogrodnicza służą do cięcia bardzo grubych gałęzi. Pamiętaj, aby narzędzia były dobrze naostrzone – tępe ostrza mogą uszkodzić drzewo i przyczynić się do powstania trudno gojących się ran. Warto zaopatrzyć się także w drabinę, aby dosięgnąć wyższych gałęzi drzewa.
