Vijgen planten, telen en oogsten

Soorten vijgenbomen

Er bestaan honderden soorten vijgenbomen. Helaas overleven ze niet allemaal in ons klimaat, geeft niet elke soort ons in de zomer rijpe vijgen en verschillen de vruchten allemaal in kleur en in smaak.  

Bij het uitkiezen van een vijgenboom moet je vooral letten op de winterhardheid. Daarnaast moeten vijgenbomen genoeg warmte en zon hebben. Voor alle vijgen geldt namelijk: hoe warmer en zonniger de plek, hoe meer vruchten je krijgt en hoe zoeter ze zijn. 

Winterharde vijgensoorten overleven korte vorstperiodes tot maximaal -12°C. De bekenste zijn: 

1. Ficus carica 'Brown Turkey' 

De vijgenboom Brown Turkey is een van de meest gekozen winterharde vijgenbomen in Nederland en België. Dit komt door zijn vruchten: deze vijgenboom geeft grote donkerpaarse vijgen met donkerrood en sappig vruchtvlees. De hoogte van een volwassen Brown Turkey vijgenboom is ongeveer drie meter.  

2. Ficus carica 'Ice Crystal' 

Vijgenboom Ice Crystal is ook een goed winterharde vijgenboom met hele mooie, diep ingesneden bladeren in kristalvorm. Het is een van de mooiste vijgenbomen. De vruchten zijn middelgroot - iets kleiner dan de Brown Turkey – en zijn roodbruin van kleur. De 'Ice Crystal' wordt ongeveer drie tot vijf meter hoog. 

3. Ficus carica 'Col de dame Blanche' 

De vijgen van de Col de Dame Blanche worden wel eens beschreven als de best smakende vijgen. De vruchten zijn geel tot lichtgroen en klein, maar met dieprood en zoet vruchtvlees. Het is een trage groeier, maar de boom kan wel tien meter hoog worden als je hem niet snoeit. 

4. Ficus carica 'Rouge de Bordeaux' 

Rouge de Bordeaux is een middelgrote donkerpaarse ronde vijg. Het vruchtvlees is felrood, zoet en sappig. De vijgenboom wordt ongeveer twee tot drie meter hoog. Bovendien staat de vijgenras bekend om de lekkere smaak van de vruchten. 

5. Ficus carica 'Perretta Twotimer’ 

De nieuwe winterharde vijgenboom Perretta Twotimer heeft grote peervormige groenbruine vijgen. Het vruchtvlees is dieprood, sappig en zoet. De boom produceert veel vruchten en je kan zelfs een tweede oogst binnen hetzelfde jaar verwachten. Een volwassen boom kan drie tot zes meter hoog worden. 

6. Ficus carica 'Madeleine des deux saisons' 

De Franse vijgensoort Madeleine des Deux Saisons groei heel langzaam en is ideaal voor aanplanting in een pot. De vijgen zijn lichtrood tot lichtbruin, middelgroot en plat van vorm. Het vruchtvlees is lichtrood en heel zoet. Op een warmte plaats en in een goed jaar kan de boom soms twee keer vijgen opleveren, waarbij je de tweede lichting vijgen vanaf september kan oogsten. Om meer zeker te zijn van de tweede dracht, kan je de vijgenboom eventueel in een serre zetten.  De boom kan vier meter hoog worden. 

Tip: De vijgensoort Madeleine des Deux Saisons staat ook bekend onder de namen Angélique en Early Lemon. 

Hoe en waar plant je een vijgenboom? 

Vijgenboom in volle grond 

Een vijgenboom plant je het best in het voorjaar op een zonnige en warme beschutte plek. De jonge vijg heeft dan ruim de tijd om zich te nestelen en klaar te maken voor zijn eerste winter. Een muur of schutting op het zuiden is ideaal voor de vijgenboom. Zo bescherm je de plant tegen de koude wind in de winterperiode terwijl de muur wel nog veel warmte uitstraalt.  

Bij strenge vorst dek je jonge planten best af, maar zelfs als de twijgen afvriezen, bestaat de kans dat jouw boom opnieuw uitloopt aan de voet. Wil je veel vruchten? Plant de jonge vijgenboom dan op een beperkte ruimte. Hoe minder plaats de wortels krijgen, hoe meer vruchten. 

1. Zorg dat de vijgenboom in een arme, goed gedraineerde grond staat met pH-waarde tussen 5,5 en 6,5.  
2. Dompel de kluit of het potje onder in een emmer water zodat de plant zich kan volzuigen. Met een doorweekte kluit droogt de plant niet snel uit, ook al staat hij eventueel in een drogere grond. 
3. Graaf het plantgat twee tot drie keer zo groot als de omvang van de potkluit uit.  
4. Zorg dat je de jonge vijg net zo diep plant als ze in pot stonden. Hou er rekening mee dat de grond nog wat zal inzakken. 
5. Geef geen of niet te veel meststoffen, anders krijg je vooral veel blad.  
6. Zorg voor een beetje kalk en wat stenen voor de drainage in de grond. Dit bevordert de groei van de heester. 
7. Druk de plant aan zodat de wortels contact kunnen maken met de grond en geef direct water.  
8. Geef de jonge plant in de zomer voldoende water.  

Vijgenboom in een pot 

Meer en meer vijgenbomen zijn winterhard, maar het wordt nog steeds aanbevolen om vijgenbomen in een pot te houden. De potten zijn dan mobiel en kunnen hun standplaats flexibel veranderen. Vooral in strenge winters is het voordelig om een vijg in een pot te houden omdat deze planten op een beschut winterkwartier kunnen worden geplaatst. In een pot volstaat hoogwaardige potgrond met een grove structuur, maar het moet wel voldoende vochtig blijven.  

Hoe verzorg je en bemest je een vijgenboom?

Als je een vijgenboom of ficus carica in topvorm wil houden, is het belangrijk dat je de struik goed verzorgt en bemest. We hebben al eerder vermeld dat een zonnige plek en warmte heel belangrijk zijn voor een vijgenboom. Hoe warmer en zonniger, hoe beter de vruchten. Een muur aan de zuidkant kan de vijgenplant al heel veel helpen. Vijgenbomen zijn namelijk heel gevoelig voor koude wind en open balkons op hogere verdiepingen zijn daarom ook niet geschikt voor een vijgenboom. Geef een vijgenboom ook niet te veel mest, anders krijg je vooral veel blad. 

Vijgenboom water geven 

Heb je een vijgenboom in een pot? Controleer dan zeker vanaf de lente tot de herfst regelmatig of de potgrond vochtig genoeg is. Door de zon kan heel wat water verdampen en zelfs dagelijkse gietbeurten kunnen nodig zijn tijdens de vruchtvorming. Hou er rekening mee dat het water van regenbuien vaak wel op de bladeren valt maar niet altijd in de pot terechtkomt.  

Verliest je vijgenboom bladeren? Dan kan dat een teken zijn van te veel of te weinig water. Vooral bij de aanplanting is het belangrijk om een jonge vijgenboom goed vochtig houden. 

Hoe een vijgenboom bemesten 

Hoeveel voeding een vijgenboom nodig heeft, hangt af hoe de vijgenboom is geplant. Staat de vijgenboom in volle grond? Dan heeft hij weinig voeding nodig. In een beschermde bak of begrenzer is meer voeding nodig en in een pot zul je uiteraard voldoende voeding moeten geven. De wortels kunnen dan namelijk niet zelf ergens voeding ophalen.  

Bij vijgenbomen in een pot of kuip is het aangeraden om twee keer matig te bemesten. Eenmaal in het voorjaar en nogmaals in juli. Kies voor organische meststof voor fruit met weinig stikstof, dit zorgt voor veel groei en blad. Afhankelijk van de hoeveelheid kali in de meststof dat je kiest, geef je je vijgenboom best wat extra kali. Dit zorgt voor een goede vruchtontwikkeling. 

In de volle grond volstaat alleen wat kali, bij zeer arme zandgronden daarentegen kan je wat koemestkorrels toevoegen. Vijgenbomen houden namelijk van een neutrale of iets meer kalkrijke grond. Op zure gronden is het daarom belangrijk om elk jaar wat kalk te strooien. 

Wil je geen grote vijgenboom? Hou de jouwe dan in toom door niet teveel te bemesten, zo rem je de groei wat af. 

Vijgenboom verpotten 

Om een mooie vijgenboom in topvorm te houden, moet je hem jaarlijks verpotten in een iets ruimere pot. Zeker als je merkt dat de wortels boven uit de potgrond beginnen te komen, is verpotten aangeraden. Door het verpotten geef je de boom nieuwe voedingsstoffen en extra ruimte waardoor je de groei stimuleert. Je voorkomt bovendien ook verstikking van de wortels. Kies bij het verpotten voor een pot die vijf tot acht centimeter groter is dan de oude pot. Bij een pot zonder drainage kan je eerst een laagje grind of hydrokorrels mengen met potgrond en onder in de pot doen. Als je wilt dat de boom klein blijft, knip de kluit dan open. 

Vijgenbomen als kamerplant verzorgen  

Vijgenbomen houden van zon en warmte. Een zonnige plek direct bij het raam zou dus ideaal zijn.  Zet de plant eerst in een halfschaduw plek en langzaam kan je de vijgenboom dichter bij het raam zetten. Zo kan de vijgenboom langzaam aan het licht wennen. Hou de grond vochtig (liefst gefilterd leidingwater of regenwater) en zorg dat de boom niet in de tocht staat. In de winter, als het in de kamer te droog is, kan je bijvoorbeeld de plant besproeien met water of een lucht bevochtiger aanschaffen. Vijgenbomen als kamerplant zijn helaas wat vatbaar voor ziekten en plagen, controleer de plant daarom regelmatig op aantasting. 

Vijgenboom snoeien

Heb je een nieuwe vijgenboom? Dan is snoeien belangrijk, vooral tijdens de eerste jaren.  Door te snoeien, blijft je vijgenboom in topvorm. Je krijgt dus betere vruchten en je voorkomt dat de boom te groot wordt. 

Wanneer vijgenboom snoeien

Je kan een vijgenboom het beste terugsnoeien op twee momenten. In november in het najaar als alle bladeren eraf gevallen zijn of in het vroege voorjaar tot eind februari. Dat is dus tijdens de rustperiode. Wanneer je te laat in het voorjaar snoeit, kan de boom gaan bloeden en zal een wit melksap vrijkomen. 

Hoe vijgenboom snoeien

Het wordt aangeraden om in de eerste jaren de takken van een jonge vijgenboom voor de helft terug te snoeien zodat er veel nieuwe vertakkingen worden gemaakt. Zo ontstaat er ook een compacte kroon (vormsnoei). Bij een volwassen vijg snoei je voornamelijk wanneer de takken te lang zijn, naar binnen groeien, of andere takken kruisen (vruchtsnoei). Zorg bij het snoeien dat je altijd dikke handschoenen en andere huidbescherming gebruikt. Het sap van de vijgenboom kan huidirritatie veroorzaken. Gebruik ook altijd proper snoeimateriaal en probeer grote snoeiwonden te vermijden. Zo voorkom je ziektes. 

Heb je net een vijgenboom geplant? Zo ga je te werk voor de eerste snoeibeurt: 

1. Wacht tot het eerste rustseizoen voor je hem snoeit. 
2. Bij de eerste snoeibeurt in rustseizoen: Snoei de boom tot de helft terug. Doe dit altijd op een naar buiten gerichte knop. Door zo veel van de vijgenboom weg te snoeien, dwing je hem om zich te richten op het ontwikkelen van sterke wortels. Zo moedig je de boom aan om horizontale takken te maken, wat zorgt voor een vollere boom. 
3. Snoei in de tweede winter of rustseizoen voor nieuw fruitdragend hout. De takken die in het verleden fruit hebben geproduceerd, zullen nu minder kracht hebben. Je moet dus de groei van nieuw vruchtdragend hout bevorderen door het oude hout weg te snoeien. Hierdoor krijg je gezondere vruchten en beperk je de hoogte van de boom.  

• Kies aan het begin van de tweede winter-/rustseizoen vier tot zes takken van sterk nieuw hout en snoei de rest weg. Ze moeten redelijk gelijkmatig rond de hoofdstam verdeeld zijn en genoeg afstand tussen elkaar hebben om 7,5 tot 10 centimeter in diameter te groeien zonder elkaar te raken. 
• Haal andere nieuwe scheuten of takken volledig weg. 

De daaropvolgende jaren kan je de volgende snoeimethoden gebruiken voor je vijgenboom: 

Vruchtsnoei: 

• Verwijder uitlopers aan de basis van de boom  
• Snoei dood of ziek hout weg 
• Verwijder takken die niet van het vruchtdragend hout afkomen  
• Snoei ondergeschikte takken. Dit zijn takken uit de hoofdtakken van fruitdragende hout. Snoei alleen de takken die in een hoek van minder dan 45 graden van de hoofdtakken groeien. 
• Laat gedurende de hoogzomermaanden alleen vijf of zes blaadjes aan nieuwe takken en haal de aanvullende blaadjes weg. Door bladeren te verwijderen kan er meer energie besteed worden aan de productie van het fruit. 

Vormsnoei: 

• Snoei hoofdtakken flink terug: een derde tot een kwart van huidige lengte. Zo hou je je boom klein en kan er nieuw fruit groeien dat sterker, groter en zoeter is. 

Wortelsnoei  

• Kort wortels in tot een meter in omtrek. Zo kan je de groei van de boom remmen. Je doet dit door met een schep rondom de boom in de grond te steken op een meter afstand van de stam. 
• Doe de wortelsnoei in de zomermaanden. 

Hoewel alle snoeiwerkzaamheden tijdens de rustperiode van november tot februari plaatsvinden, kan je tijdens de zomermaanden de vorm wat corrigeren of wortels afsteken voor een eventuele groeirem. Snij daarbij altijd terug op een knop of tak. Als je open stompen achterlaat na het snoeien van de vijgenboom kunnen houtverterende organismen en soortgelijke ziektes de boom aanvallen. 

Bloei- en oogsttijd voor een vijgenboom

De vijgenboom bloeit in mei en geeft een groene bloem. De meeste vijgen zijn rond augustus en september rijp. Dit zie je aan de melkachtige waslaag die zich vormt op het rijpe fruit. De vruchten zijn ook zachter wanneer ze rijp zijn. Ze worden donkerpaars en soms barsten ze ook een beetje open. Dit betekent dat je ze snel moet opeten.  

Let op! Vogels en wespen houden ook van volrijpe vijgen. Je kunt de oogst beschermen door een net over de boom te spannen. 

Verwijder in de herfst alle resten van de verschrompelende vruchten. Zo voorkom je dat schimmels en ziektes daarin overwinteren.  

Zie je in de herfst al kleine knopjes bovenin de toppen van de planten? Dat is volkomen normaal. De eerste vruchtvorming van de vijg wordt namelijk al voor de winter in gang gezet. De vruchten groeien in de volgende zomer uit tot rijpe vruchten. Je kan dan in het volgende seizoen twee keer oogsten: de vruchten van het voorgaande jaar leveren de eerste oogst in juni of juli, de vruchten gevormd in hetzelfde jaar rijpen in augustus of september. Bij temperaturen rond  -7°C kunnen minivijgjes helaas bevriezen. Bescherm ze dus bij strenge vorst! 

Veelvoorkomende ziektes bij een vijgenboom

In het algemeen zijn vijgenbomen in ons klimaat weinig gevoelig voor schimmels en ziektes. Na de winter kan de vijgenboom wel gevoelig zijn voor rode spintmijten. Deze rode spint tast de nieuwe bladeren aan en vormt bruine vlekken op de bladeren van de vijgenboom. Een vijgenboom kan ook last hebben van de volgende ziektes: 

• Grauwe schimmel 
• Grijsrot 
• Dopluizen 
• Wolluizen 

De bovenstaande ziektes kunnen schade aanbrengen aan vrucht, bloem of bladstengels. 

De nieuw opkomende vijgenskeletteermot 

De vijgenskeletteermot, een mediterrane mot en opvolger van de buxusmot, komt meer en meer voor. Vijgenskeletteermotten brengen de winter door als vlinder. In de lente gaan ze op zoek naar vijgenbomen om hun eitjes op af te zetten. De rupsen eten enkel van de bovenzijde van het blad.  

Met onze feromoonval van Naturen kan je de voortplanting van de mot beperken. Daarnaast kan je je vijgenboom beschermen met de Substral Naturen Lijmband. Deze bevat geen gifstoffen. Ongedierte liever ecologisch bestrijden? Gebruik dan alledaagse middelen zoals spiritus, azijn, afwasmiddel en zelfs gewoon water.